مقدمه :
گچ از جمله مصالحي است كه در صنايع ساختمان سازي از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد و به علت ويژگي هايي كه دارد از زمانهاي قديم در امر ساختمان سازي مورد مصرف داشته است . در بسياري از ساختمانهاي قديمي مخصوصاً در دوران صفويه كه اغلب آنها در اصفهان موجود مي باشد گچ نقش مؤثري داشته و گچ بري هاي بسيار زيبايي از آن دوران باقي مانده است . گچ به علت خواص خود از اولين قدم درايجاد يك بنا كه پياده كردن حدود زمين مي باشد و با اصطلاح براي ريختن رنگ اطراف زمين مورد نياز مي باشد و همچنين تا آخرين مراحل بنا كه سفيد كاري و نصب سنگ است باز هم گچ مورد نياز است و حتي در نقاشي ساختمان هم از گچ استفاده مي نمايند .










منابع تهيه گچ :
گچ از پختن و آسياب كردن سنگ بدست مي آيد . سنگ گچ از گروه مصالح ساختماني كلسيم دار است كه بطور وفور در طبيعت يافت مي شودو تقريباً در تمام نقاط روي زمين وجود دارد و از لحاظ فراواني در طبيعت در رديف پنجم مي باشد . درايران هم تقريباً درتمام نفاط كشور مخصوصاً در كروير مركزي و اطراف تهران جاجرود ، آذربايجان يافت مي شود . سنگ گچ با فرمول caso4,2H2o از سنگهاي ته نشستي است و به علت ميل تركيبي شديدي كه دارد بطور خالص يافت نمي شود . بيشتر به دو صورت تركيب با كربن و با اكسيدهاي آهن و خاك رس مي باشد . سنگ گچ يا بصورت سولفات كلسيم بدون آب بدست مي آيد كه به آن انيدريت مي گويند . سنگ گچ خالص بي رنگ است و سنگ گچ تركيب شده با كربن خاكستري و سنگ گچ تركيب شده با اكسيدهاي آهن بي رنگ ، زرد روشن و يا كبود و يا سرخ مي باشد كه برحسب نوع اكسيدهاي آهن اين رنگها متفاوت است .

كوره هاي گچ پزي :

1 ـ كوره هاي گچ پزي چاهي :
قديمي ترين نوع كوره هاي گچ پزي در ايران نوع چاهي است كه هم اكنون نيز در بسياري از شهرها متداول مي باشد . در اين نوع كوره ها كه مانند تنوره است سنگ گچ را مي پختند و آن را حرارت مي دهند تا سنگ گچ پخته شود . محصول اين كوره ها مرغوب نمي باشد .
2 ـ كوره هاي تاوه اي :
ابن نوع كوره ها كه داراي محصول يكنواخت مي باشد تشكيل شده است از يك سيني بزرگ كه سنگ آسياب شده در آن مي ريزند .

خواص گچ :
1 ـ زود گير بودن 2 ـ خاصيت ازدياد حجم
3 ـ مقاومت در برابر آتش سوزي 4 ـ آكوسيتيك بودن
5 ـ ارزان بودن 6 ـ خاصيت پلاستيكي گچ
7 ـ رنگ گچ 8 ـ رنگ پذيري گچ



ساختمان ملات گچ :
هر نوع ملاتي كه بخواهيم بسازيم بايد بعد از تعيين اجزاء تشكيل دهنده آن و مخلوط كردن آنها به آن اضافه كرده و دوباره ملات را مخلوط كنيم تا ملات يكنواخت گردد ولي براي ساختن ملات گچ و يا ملات گچ و خاك بايد دانه هاي گچ يا گچ و خاك را داخل آب بريزيم ، بدين طريق كه ابتدا مقدار كمي آب در استامبولي مي ريزيم آنگاه دانه هاي گچ و يا گچ و خاك راكه قبلاً به نسبت ضعيف مخلوط شده با دست درون آن مي پاشيم تا كليه دانه ها در مجاورت آب قرار گيرد . مقدار آبي كه يك كيلوگرم پودر گچ احتياج دارد تا ملات شود از لحاظ تئوري 2/0 ليتر است يعني تقريباً 20% وزن گچ .

مصارف گچ :
گچ در ساختمان مصارف متعدد دارد از جمله ريختن رنگ ساختمان براي مشخص كردن اطراف زمين و پياده كردن نقشه ، ملات سازي ، گچ وخاك ، سفيدكاري وسنگ كاري كه درمورد اخير براي نگهداشتن سنگ بطور موقت در جاي خود تا ريختن ملات پشت آن مورد مصرف دارد و در صنايع سازي و ريخته گري براي قالب سازي مصرف مي شود و در كارهاي طبي براي شكسته بندي مورد نياز است .

خواص گچ :
گچ علاوه بردو خاصيت عمده كه يكي زود گيري و ديگري ازدياد حجم به هنگام سخت شدن است داراي خواص ديگري نيز مي باشد از جمله آنكه اكوستيك است و در آتش سوزي مقاوم مي باشد و ارزان و به فور يافت مي گردد وداراي رنگي سفيد و خوش آينه است .

انباركردن گچ :
اگرگچ بصورت فله اي در كارگاه موجود باشد بايد بلافاصله مصرف گردد زيرا همانطور كه قبلاً شرح داده شد گچ ميل تركيبي بالايي با آب دارد و حتي رطوبت هوا را جذب مي نمايد و پس از مدتي فاسد مي گردد يعني در موقع مخلوط كردن آن با آب ازدياد حجم پيدا نكرده و سخت نمي شود . ولي گچ پاكتي را اگر به طريقه صحيح انبار كنند به طوريكه دور از رطوبت باشد مي توان حتي گچ را براي مدت يكسال هم انبار نمود . براي انبار كردن گچ بايد آنرا روي تخته هايي كه حداقل از زمين 10 ساني متر فاصله دارد بگزارند و فاصله پاكتهاي گچ از ديوارهاي انبار بايد حداقل حدود 20 سانتيمتر باشد و بيش از 10 پاكت گچ را روي هم نچينند .

آجر :
آجر يا آجور يا آگور واژه اي است يوناني و به خشت هايي مي گفتند كه احكام و فرامين دولتي روي آن نو شته مي شد و بوسيله پختن اين خشت ها نوشته ها را روي آن پايدار مي كردند . به دستي معلوم نيست كه آجر از چه زماني پيدا شده است ولي مي توان آنرا همزمان با پيدايش آتش دانست . بدين طريق كه گل موجود در كنار اجاق هاي انسان هاي اوليه پخته شده و سخت تر از كلوخ هاي همجوار خود ميگرديده و با مشاهده آن بشر اوليه قطعه اي از آجر را كشف نمود . آجر يكي از مصالح ساختماني است كه با طبع و خوي بشر سازگار بوده و در هر دوراني از تاريخ به نوعي مورد استفاده او واقع شده است . از ابتدا كه بشر زندگي غار نشيني راپشت سر گذاشته است و فكر تهيه سرپناهي در مغز او ايجاد شده تا خود را از گزند عوامل جوي مانند بادو باران و سرماو گرما و هجوم جانوران درنده و گزنده نگاه دارد به تهيه مصالحي افتاد كه اولاً از لحاظ وزني سبك باشد كه بتواند آن را حمل نمايدو درثاني از لحاظ شكل پذيري طوري باشد كه شكل مورد نظر خود را به آن بدهد. ساده ترين تعريفي راكه بخواهيم براي آجر بنمائيم آن است كه بگوئيم آجر سنگي است مصنوعي كه از پختن خاك رس با استخوان بندي اصلي سنگ بدست مي آيد و ابعاد و تعداد آن مطابق احتياچ ما قابل تغيير مي باشد . مصرف آجر در ايران سابقه باستاني دارد و از زمان ساسانيان بناهايي بجا مانده كه در آنها آجر مصرف شده است مانند طاق كسري در بيستون و يا كف دالان مسجد جامع اصفهان كه براي فرش آن از آجرهايي استفاده شده است كه در آتشكده هاي ساخته شده در زمان ساسانيان بكار رفته بود .


مراحل پخت آجر :
1 ـ تهبه خاك رس 2 ـ بعمل آوردن خاك 3 ـ ساختن گل
4 ـ قالب گيري يا خشت زني



آجر پزي :
آجر پزي يعني گرفتن آب شيميايي خاك رس بطوريكه هيدرو سيليكات آلومينيم به سيليكات آلومينيم تبديل شود و در نتيجه خشت داراي استقامت شده و نيروي فشاري تا حدود 100 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع را تحمل نمايد اين عمل به وسيله حرارتي در حدود 900 درجه سانتيگراد و انجام شود بدين طريق كه تا 100 درجه سانتيگراد آب فيزيكي خشت خشك مي شود و تا اين درجه آب شيميايي خاك رس متصاعد مي گردد و تا 900 درجه ذرات خاك رس شروع به خميري شدن نموده و بدين طريق دانه هاي شن وماسه درون خشت را به هم مي چسباند و آجر بدست مي آيد .

كوره هاي آجرپزي :
كوره هاي آجرپزي به سه دسته تقسيم مي شوند :
1 ـ كوره آجرپزي با آجر ثابت و آتش ثابت
2 ـ كوره آجرپزي با آجر ثابت و آتش رونده
3 ـ كوره آجرپزي با آتش ثابت و آجر رونده

انواع آجرها :
1 ـ آجرهاي رسي : الف : آجرهاي معمولي ب : آجرهاي نما ج : آجرهاي مهندسي
2 ـ آجرهاي نسوز
3 ـ آجر ماسه ـ آهك
4 ـ آجرهاي بتني
5 ـ آجرهاي مخصوص